Mae ‘Ein Gardd’, sy’n enw addas iawn, yn safle cymunedol bywiog yn Evanstown, ger Pen-y-bont ar Ogwr, a chanddo gymysgedd eang o ddefnyddwyr o bob cwr o Gwm Ogwr, a chaiff ei ddefnyddio’n ddyddiol gan bobl leol sy’n gofalu am eu plot neu’n eistedd a sgwrsio â ffrindiau a chymdogion.
Cynhelir y gweithgareddau tyfu ar dir gwastraff segur, a oedd yn safle llawn tai, hyd nes iddynt gael eu dymchwel rhai blynyddoedd yn ôl. Cliriwyd y safleoedd a’u tirlunio, ac maent bellach yn galon y gymuned.
Y grŵp sy’n gyfrifol am y trawsffurfiad hwn yw Brit Growers, a gysylltodd â’r gymdeithas tai, Tai Cymoedd i’r Arfordir, ynghylch dod o hyd i dir at ddefnydd cymunedol, a chawsant gynnig y safleoedd segur.
Astudiaeth Achos: Ein Gardd - Brit Growers
Ar ddarn o dir rhwng llinell rheilffordd segur a thai preswyl yng nghymuned Esclus (ar gyrion Wrecsam), mae 12 rhandir sy’n cael eu defnyddio gan aelodau o’r gymuned i dyfu bwyd a chymdeithasu mewn ardal gymunedol fach sy’n llawn blodau gwyllt. Mae Prosiect Rhandiroedd Rhostyllen yn enghraifft ardderchog o sut gall cyngor cymuned leol gynorthwyo i ddatblygu prosiect tyfu – trwy drawsffurfio darn o dir wedi gordyfu, a arferai gael ei ddefnyddio i daflu sbwriel, i fod yn rhywbeth gwerthfawr a defnyddiol. Mae Richard Elias, o Gyngor Cymuned Esclus, yn disgrifio sut mae’r prosiect wedi datblygu yn yr astudiaeth achos.
Grŵp Gardd Gymunedol Llangollen
Grŵp tyfu bwyd organig yw Gardd Gymunedol Llangollen, wedi’i lleoli ar safle segur yn Llangollen, y mae Cyngor Sir Ddinbych yn berchen arno. Rhoddodd y Cyngor ganiatâd i ddatblygu prosiect tyfu cymunedol yno yn 2012. Mae’n enghraifft ardderchog o’r broses o sefydlu gardd gymunedol ar safle’r Cyngor, gyda thrwydded yn hytrach na phrydles.
Mae gan y grŵp garddio dri phrif nod: datblygu ffynhonnell bwyd organig o ansawdd uchel yn Llangollen; darparu cyfleoedd i bobl, grwpiau ac ysgolion lleol i ymgysylltu’n uniongyrchol â’r byd naturiol a chynhyrchu bwyd; a meithrin cysylltiadau cymunedol trwy ddod ag unigolion a grwpiau lleol at ei gilydd. Mae’r grŵp yn awyddus i ddatblygu bywyd gwyllt ar y safle hefyd.
Mae Catherine Veasey, sydd wedi bod yn gysylltiedig â datblygu’r ardd trwy’r grŵp Cyfeillion y Ddaear lleol, yn disgrifio mwy am yr ardd a sut bu’n gweithio gyda’r Cyngor. Lawrlwythwch yr astudiaeth achos gan ddefnyddio’r ddolen isod:
Mae Hanley Landshare yn safle rhandiroedd cymunedol ar fferm laeth organig y tu allan i Gas-gwent. Fe’i sefydlwyd yn 2011, ac mae’r safle’n cynnwys 19 plot unigol, yn ogystal â gardd lysiau a rennir sy’n cael ei rhedeg gan Transition Chepstow. Sefydlwyd siop fferm eleni, ac mae deiliaid y plotiau’n cyflenwi 10% o’u cynnyrch iddi.
Mae Cae Tân yn brosiect amaethyddiaeth sy’n cael ei gefnogi gan y gymuned ac sydd wedi’i leoli ar safle gwledig hardd yn Llanilltud ym Mhenrhyn Gŵyr, Cymru. Mae ger Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig, ac yn Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol Gŵyr. Mae Tom O’Kane, o Cae Tân, yn esbonio yn yr astudiaeth achos hon (gallwch ei lawrlwytho gan ddefnyddio’r ddolen isod) sut dechreuodd y grŵp, eu profiadau cynllunio a phrydlesu, a’r cyngor y byddent yn ei roi i bobl eraill sy’n sefydlu prosiectau amaethyddiaeth sy’n cael eu cefnogi gan y gymuned.
